10 Tips voor journalisten geschreven door journalist Wybo Vons, is een handzame handreiking voor journalisten om verantwoord om te gaan met berichtgeving over suïcide. Het is mede tot stand gekomen dankzij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en de Ivonne van de Ven Stichting.

Effecten van berichtgeving over suïcide in de media
De meeste onderzoeken naar de effecten van berichtgeving over suicide in kranten beschrijven een imitatie-effect: Na de berichtgeving volgde een toename van het aantal suïcides. De onderzoekers (mn afkomstig uit de Verenigde Staten, Australië, Oostenrijk en Duitsland) vonden steeds weer aanwijzingen voor het bestaan van het zogeheten Werther-effect. Dit effect ontleent zijn naam aan de toename van het aantal suïcides na de publicatie van Goethes “die Leiden des jungen Werthers” in 1774. Overigens bestaat het effect niet alleen voor het geschreven woord, maar ook voor berichtgevingen op TV. Tevens treedt het effect zowel op bij berichtgeving over daadwerkelijke suïcides, als bij verhalen over fictieve zelfmoorden.

De Britse onderzoeker Hawton interviewde gedurende een bepaalde periode suicidepogers bij opname op de eerstehulp-afdelingen van Britse ziekenhuizen, na een TV-uitzending over een suicidepoging met paracetamol. 20% Van de mensen die waren opgenomen gaven aan dat de uitzending hun besluit om een suicidepoging te doen had beïnvloed, evenals de manier waarop. De Amerikaanse hoogleraar epidemiologie Gould bestudeerde de beschikbare studies en concludeerde dat de grootte van het effect te maken heeft met de hoeveelheid publiciteit, of men bericht over de wijze van zelfdoding (er is vaak een toename van suicides met dezelfde methode) en de plek waarop het nieuws wordt aangeboden (prominent op de voorpagina leidt tot meer imitatie).

De bekendheid van de overledene speelt ook een rol, maar dat hangt samen met de manier waarop de mening over de suïcide beinvloed wordt. Zo leidde de zelfmoord van Kurt Cobain in 1994 niet tot meer suicides, waarschijnlijk vanwege de overwegend negatieve beoordelingen van zijn zelfdoding in de media. De zelfmoord van de  Duitse voetballer Robert Enke, die veel aandacht kreeg, echter weer wel: in de week na de dood van Enke verdubbelde in Duitsland het aantal suïcides op het spoor, ook de methode van Enke voor zijn zelfdoding. Sonneck bestudeerde de implementatie van richtlijnen in Oostenrijk, die daar tot een afname van suïcides leidde. In de jaren ’80 daalde in Wenen het aantal suïcides waarbij mensen voor de metro sprongen met 75% nadat lokale journalisten besloten niet langer over deze methode te berichten.

Hoewel berichtgeving over suïcide dus kan leiden tot imitatiegedrag, blijkt uit ander onderzoek dat zorgvuldige berichtgeving ook een omgekeerd, dus preventief effect kan hebben (Papageno-effect). Zeker als daarbij wordt aangeven hoe mensen met succes hun suïcidale crisis te boven zijn gekomen. Die verhalen kunnen het aantal suïcides verlagen.

Geschiedenis
De Ivonne van de Ven Stichting kwam in 2005 met de eerste versie van Suïcide in de media, een richtlijn. Met deze folder beoogde de stichting informatie aan de media en steun te bieden bij het verantwoord berichten over zelfmoord. Aan deze handleiding, die met wetenschappelijke begeleiding tot stand is gekomen, hebben verschillende journalisten meegewerkt. Voor een toelichting daarop kunt u het persbericht van 14 september 2005 teruglezen.

Internationale richtlijnen
De 10 Tips zijn afkomstig uit eerder in andere landen gepubliceerde richtlijnen. Inmiddels zijn er mediarichtlijnen in de Verenigde Staten, Australië, Oostenrijk, Canada, Duitsland, Japan Nieuw-Zeeland, België en Zwitserland.

Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de International Association of Suicide Prevention (IASP) hebben documenten en richtlijnen uitgebracht.

Literatuur
Overzichtsstudies: